Otyłość jest zjawiskiem biologicznym, towarzyszącym życiu człowieka od najdawniejszych czasów. Świadczą o tym wykopane z ziemi kamienne figurki ludzi z okresu kamienia, tj. 50 000-30 000 lat p.n.e., które znamionują się wyraźną otyłością. Natomiast statuetki pochodzące z paleolitu, wyrzeźbione około 23 000-25 000 lat temu, byty wykonane z kości słoniowej, wapienia lub terakoty. W Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu znajduje się jedna z takich prehistorycznych figurek – rzeźba „Wenus z Willendorfu” szacowana na 24 000 lat p.n.e. – kobieta o niezwykle bujnych kształtach z otyłością brzuszna i dużymi obwisłymi piersiami. Być może jednak w tamtych czasach otyłość była rzadką cechą i dlatego stała się warta utrwalenia w formie rzeźby? Niektórzy też twierdza, że może to być wizerunek i/lub symbol kobiety ciężarnej.
Dowody występowania nadmiernej masy ciała w tych zamierzchłych czasach znaleźć można nie tylko w tekstach i inskrypcjach znajdowanych w starych budowlach i grobowcach, lecz także – dużo częściej – w dziełach socjologów, historyków, filozofów, wierszach i żartach, dziełach malarzy i kronikach. Zanim otyłość stała się przedmiotem badań fizjologicznych i klinicznych, była zjawiskiem z zakresu obyczajów i historii kultury.
Historyczne dowody wskazują, że początkowo nadmierna masę ciała traktowano jako symbol bogactwa, dobrobytu i wyższego statusu społecznego. Były to bowiem czasy chronicznego niedoboru pożywienia, a ludzkość była zmuszona do ciągłego poszukiwania żywności. Wtedy zdolność magazynowania energii w postaci tkanki tłuszczowej gwarantowała możliwość przeżycia w warunkach długich tygodni głodu. Z pewnością kiedy dostęp do mięsa zwierząt by znacznie ograniczony i dotyczył tylko tych, którzy zdołali je upolować, pokarmy roślinne nie sprzyjały przekarmieniu. Dlatego nadmiar pożywienia występował rzadko, a otyłość mogła symbolizować zaradność, władze i możliwość dłuższego przeżycia w tych trudnych czasach. Z tego powodu pozycja społeczna otyłego człowieka mogła w takiej sytuacji stawać się przedmiotem zazdrości i pożądania współplemieńców. Osoby z nadmiarem tkanki tłuszczowej były postrzegane jako majętne, a ponadprzeciętne rozmiary ciała stanowiły ucieleśnienie bogactwa zarezerwowanego jedynie dla uprzywilejowanych grup społecznych (na przykład badania zrekonstruowanych fałdów skórnych królewskich mumii egipskich sugerują, że otyłość mogła dotyczyć królowej Hatszepsut oraz faraona Ramzesa III). Przypadki otyłości zostały uwiecznione także na starożytnych kamiennych reliefach egipskich. „Okrągłe” ludzkie postacie znajdowane były również w wykopaliskach i dotyczyły starożytnej Mezopotamii oraz innych kultur – Majów, Inków czy Azteków.
Poglądy na temat walorów estetycznych i kulturowych nadmiernej masy ciała ewaluowały na przestrzeni wieków. Związek otyłości z występowaniem zaburzeń zdrowotnych pierwsi zaobserwowali już starożytni Grecy. Natomiast w starożytnej Sparcie obowiązywała zasada zmuszająca młodego mężczyznę do utrzymania masy ciała zgodnie z obowiązującym standardem pod groźbą wypędzenia z miasta.
Zachowane ścienne malowidła na skałach i w jaskiniach greckich czy rzymskich wskazywałyby na kultywowanie szczupłej sylwetki. Ale otyłość nie była czymś nieznanym wśród samych Rzymian czy Greków, wystarczy przytoczyć stawnego poetę Horacego oraz – wybitnie tęgich – Sokratesa i Platona. Już Hipokrates (460-370 p.ne.), ojciec medycyny, w swoich dziełach dużo uwagi poświecił otyłości. Zaobserwował, że otyli żyją krócej („Aforyzmy” II, 44 – „nagła śmierć jest bardziej powszechna wśród tych, którzy są z natury bardziej otyli niż szczupli”), a otyłe kobiety są bezpłodne. Ponadto twierdził, ze „otyłość jest nie tylko sama w sobie chorobą, ale stanowi także zwiastun wielu innych chorób”. Podobnie jak Galen i Areteusz z Kapadocji wyróżniał otyłość „wodną” i „twardą”, tą niezwiązaną, z obrzękami. Ponieważ uznawano ją, za skutek przejedzenia, w leczeniu zalecano głodówki (lub spożywanie jednego posiłku dziennie) i zwiększenie wysiłku fizycznego (ruchliwości w lekkim ubraniu, a najlepiej nago, jeśli warunki atmosferyczne temu sprzyjają). Natomiast Celsus uważał, ze otyłość jest skutkiem zwiotczenia skóry i w celach leczniczych zalecał kuracje gorączkowe w celu odchudzenia.
Na podstawie „Otyłość i jej powikłania – praktyczne zalecenia diagnostyczne i terapeutyczne”
Lucyna Ostrowska, Paweł Bogdański, Artur Mamcarz